Emre ERGÜL
Bir mağazaya giriyorsunuz. Alışveriş yapıyorsun. Yanınızda yeterli para yok. Kredi kartı yerine IBAN ile de ödeme yapıyorsunuz… Nasıl? Kulağa normal geliyor, değil mi? Bu eğilim aslında pandemiden sonra tüm dünyaya yayıldı.
Ama şunu düşünün: Kasiyere parayı veriyorsunuz ama o almıyor! Kredi kartı, ATM kartı veya IBAN ile ödeme yapmanızı istiyor! Dijital ödeme sistemi Worldline’ın haberine göre İskandinav ülkelerindeki son durum bu… “Banknot yerine kart” projesi İskandinavya’da ilk kez 2010’lu yılların başında tartışılmaya başlandı.
2018 yılına kadar pilot bölge çalışmaları olumlu sonuçlar verirken; Salgının ardından İskandinav ülkelerinde projeye geçiş hızlandı. Bugün, İsveç ve Danimarka’daki prestiji nedeniyle, insanlar açıkça kart kullanmaya teşvik ediliyor. Stockholm Kraliyet Teknoloji Enstitüsü ayrıca 2025 yılına kadar ülkedeki tüm perakende satış noktalarında kağıt banknot kullanımının sona ereceğini duyurdu.
Finlandiya Merkez Bankası da ülkede banknot kullanımının en geç 2029 yılına kadar sona ereceğini hesapladıklarını duyurdu. Norveç’te amaç 2030 yılına kadar “nakitsiz toplum”a geçmek. Worldline uzmanları bunun nedenini ise şu şekilde açıklıyor: “İskandinav ülkeleri, dijital ödemelere yönelerek tüccarlar için maliyetleri azaltmayı, daha iyi güvenlik sunmayı ve müşterilerin işlerini zorlaştırmayı umuyor. Suçlular para aklamak için.
İskandinav halkının banka gibi kurumlara güveni yüksek ve yeni dijital teknolojilere açık. “Bu nedenle İskandinav ülkeleri dünyanın ilk nakitsiz toplumlarını yaratmanın başlıca adaylarıdır.” “Visa’nın istatistikleri aynı zamanda kartlı ödemelerde İskandinav ülkelerinin ‘dünya liderleri’ olduğunu gösteriyor. Çoğu ülkede küçük miktarlarda nakit ödeme yapılırken İskandinavya’da kart kullanılıyor.”
10 Çinliden 9’u taşınabilir ödemeleri memnuniyetle karşılıyor
Nakit paranın sonuna yaklaştığı ülkelerden biri de Çin… Bu yıl haziran ayında yapılan yeni bir araştırmada, Çin’de mobil internet kullanıcıları arasında mobil ödemeyi benimseme oranı yüzde 87,5’in üzerinde çıktı. Bu oran 2016’da yüzde 67,5, 2018’de ise yüzde 71,4 oldu. Pandemi döneminde bu oran yüzde 85’e çıktı.
Rusya Merkez Bankası dijital rublelerle sınır ötesi işlemler için pazarlık yapıyor
Rusya Merkez Bankası Lideri Elvira Nabiullina, dijital ruble ile ilgili çalışmaların devam ettiğini ve pilot programı 2024 yılında genişletmeyi planladıklarını belirtti. “Teknolojik olarak sistemlerimiz diğer ülkelerin sistemleriyle etkileşime hazır, istişare ve görüşmeler yürütüyoruz.” Bazı ülkeler” dedi.
Rus yatırımcıların yabancı menkul kıymetlerden yaklaşık 4 milyar dolar “tasarruf” edebildiğine dikkat çeken Nabiullina, “Dolayısıyla risk bu miktar kadar azaldı. Yabancı menkul kıymet sahibi olmanın bazı riskler taşıdığı konusunda her zaman uyarıda bulunduk. Bu nedenle vasıfsız yatırımcıların girmesi yasaklandı.” yabancı menkul kıymet satın almaktan.” Yurt dışındaki Rus varlıklarına el konulmasının olumsuz sonuçlar doğurabileceği uyarısında bulunan Nabiullina, “Meşru çıkarlarımızı korumak için her adımı atacağız.
“Ancak bunun genel olarak küresel finansal sistemin gelişimi açısından emsal teşkil edecek olumsuz sonuçları olacağını düşünüyorum” dedi. Nabiullina, Batılı ülkelerin Moskova Borsası’na yaptırım uygulama olasılığını da değerlendirdiklerini belirterek, “Finansal altyapının tehlikelerini, çeşitli yaptırımları ve bu tehlikeleri azaltacak modellemeleri her zaman değerlendiriyoruz.
Moskova Menkul Kıymetler Borsası sadece yabancı enstrümanlar değil aynı zamanda farklı işlem türleri de sunmaktadır. “Bu tehlikeleri değerlendiriyoruz ve farklı durumlarda ne gibi önlemler almamız gerektiğini biliyoruz” dedi. Rusya Merkez Bankası’nın bir süredir dijital ruble üzerinde yürüttüğü deneme çalışmalarına değinen Nabiullina, “Şu anda testler planlandığı gibi gidiyor.
Önemli teknolojik detaylar ve temel süreçler üzerinde çalışmalar yapılıyor. Gelecek yıl bu pilot uygulamayı katılımcı sayısı ve operasyon türleri açısından yaygınlaştırmayı planlıyoruz. Şu ana kadar planlarımız 2025 yılında daha toplu bir uygulamayı hayata geçirmek ama bunu ancak denemelerin tüm aşamalarını başarıyla geçmemiz halinde gerçekleştireceğiz” dedi.
Nabiullina, dijital rublenin uluslararası süreçlerde kullanılması konusunda da görüşmelerde bulunduklarına dikkat çekerek, “Teknolojik olarak sistemlerimiz diğer ülkelerin sistemleriyle etkileşime girmeye hazır, bazı ülkelerle istişareler ve müzakereler yürütüyoruz. Ancak bu karar, karşılıklı alınır. Bu sadece bizim dileğimiz değil, diğer ülkelerdeki ortaklarımızın da isteğidir.” “Bu önemli” dedi.
“Doları değiştiremedik, modernize edemedik”
CNBC Televizyonu “Nakit yok”u tartışmaya açtı. ABD Merkez Bankası’nın (Fed) 2023 yılında banknot basmak için 931,4 milyon dolar harcayacağına dikkat çeken Brookings Enstitüsü’nden Aaron Klein, “Para birimimizi modernleştiremedik, değiştiremedik.
“Bu muhtemelen bir hata,” dedi ve madeni paraların ilk etapta banknotlar yerine küçük mezheplerde basılması gerektiğini önerdi. CNBC’ye konuşan yetkililere göre, ABD’de “Nakit yok” mantığı ilgi görürken, ABD doları banknotunun bitimine daha gidilecek çok yol var.
Bunun nedenlerinden biri de 100 dolarlık banknotun adeta “küresel bir para birimi” haline gelmesidir. Tüm dünyada 100 dolarlık banknotlar 1 dolarlık banknotları geçti. Uzmanlara göre “artışın nedeni vergi kaçakçılığı veya yasa dışı faaliyetlerde kullanım.” Kansas Federal Rezervinden Franklin Noll, “100 doların çoğu ülke dışında ve insanlar bunları nakit depolamak için kullanıyor” dedi.
Hindistan “kara paraya” karşı iki banknotu imha etti!
Worldline, İskandinavya’nın yanı sıra Hindistan’ı da örnek verdi: “Hindistan hükümeti 2016 yılında 500 ve 1000 rupilik banknotları tedavülden çekerek yolsuzluk ve diğer kabahatlerle mücadele etmeye çalıştı. Hindistan’da dolaşımdaki tüm paranın toplam değerinin yaklaşık yüzde 86’sını oluşturan bu iki banknot, fiilen bir gecede geçersiz hale getirildi ve insanlara banknotlarını bankaya çevirmeleri ve yenileriyle değiştirmeleri için 50 gün süre tanındı.
Geri çekilmenin ardındaki fikir, ‘kara parayı’ vergilendirilebilir bir biçimde ortaya çıkarmak ve yasa dışı faaliyetler yoluyla büyük ölçekte para toplayanları ifşa etmekti. Her ne kadar bu ‘para kazanma’ çok fazla kafa karışıklığına neden olmuş ve sonuçta başarısız olmuş olsa da, bu hatada nakitin oynadığı hayati rolü gösteriyor.
